Mục tiêu giảm phát thải năm 2030 của Trung Quốc nằm trong tầm tay, nhưng cần nhiều hơn nữa sau đó

Để đạt được phát thải ròng 0% carbon vào năm 2060 sẽ là một thách thức. Điều này sẽ đòi hỏi nhiều hơn những biện pháp hiện tại có thể đưa ra. Chúng tôi dự báo lượng khí thải carbon của Trung Quốc sẽ đạt đỉnh trước năm 2030 và chúng tôi hy vọng rằng, sau khi đạt đỉnh, chính phủ Trung Quốc sẽ ngày càng dựa vào việc định giá carbon để đạt được mức cắt giảm khí thải cần thiết nhằm đạt được mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2060.

Một quốc gia mới nổi với lượng khí thải carbon bình quân đầu người của các nước tiên tiến

Năm 2019, lượng khí thải carbon trên đầu người của Trung Quốc cao hơn hầu hết các quốc gia mới nổi khác và gần bằng mức trung bình của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) (Hình 1a). Với GDP bình quân đầu người thấp hơn của quốc gia (Hình 1b), điều này phản ánh mức độ cường độ carbon cao của Trung Quốc trong việc tạo ra giá trị gia tăng trong nền kinh tế.

Tuy nhiên, Trung Quốc là một nền kinh tế mới nổi với mức sống tương đối thấp được đo bằng sản lượng bình quân đầu người. Do đó, lượng khí thải carbon của nó đang tăng lên phù hợp với sự phát triển được thấy ở các nền kinh tế mới nổi khác.

Trung Quốc có kế hoạch tách rời tăng trưởng kinh tế khỏi tăng trưởng phát thải vào năm 2030

Chính phủ Trung Quốc có kế hoạch tách rời phát triển kinh tế khỏi tăng trưởng phát thải carbon và đã đặt mục tiêu cường độ carbon và mục tiêu đỉnh carbon vào năm 2030, đồng thời nhắm mục tiêu tăng trưởng kinh tế liên tục, để đạt được mục tiêu này.

Trong tài liệu Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) đầu tiên của Trung Quốc, được đệ trình vào tháng 9 năm 2016, Trung Quốc hứa hẹn cường độ carbon của nền kinh tế sẽ giảm 60–65% vào năm 2030 so với năm 2005. Sau đó, trước COP26 vào tháng 10 năm 2021, Trung Quốc đã cập nhật NDC của họ và cam kết bổ sung với mục tiêu carbon cao nhất vào năm 2030.

Nói như vậy, với những nỗ lực trong những năm qua về phát triển năng lượng tái tạo, tái cơ cấu công nghiệp và quản lý khí thải carbon, các mục tiêu đến năm 2030 của Trung Quốc không phải là thách thức đặc biệt. Đến năm 2020, cường độ carbon của nền kinh tế đã giảm gần một nửa (Hình 2), điều này cho thấy mục tiêu cường độ sẽ đạt được nếu Trung Quốc duy trì xu hướng giảm cường độ carbon này trong thập kỷ tới. Hiện tại, điều này được lên kế hoạch thông qua việc áp dụng các chính sách đã nêu như chính sách 'kiểm soát kép' cấp tỉnh và cấp ngành. Kết quả là đến năm 2030, cường độ carbon của Trung Quốc sẽ tương đương với mức trung bình của OECD trong những năm 1990, nhưng họ có thể thực hiện những hành động cụ thể nào để đạt được điều này?

Hình 2. Trung Quốc đang trên lộ trình đạt được các mục tiêu cường độ carbon năm 2030

Cắt giảm phát thải sẽ chủ yếu đến từ năng lượng tái tạo và tái cơ cấu công nghiệp, chứ không phải giá carbon

Việc giảm phát thải carbon trong thập kỷ tới chủ yếu là do năng lượng tái tạo thay thế than, tăng cường sử dụng phế liệu trong lĩnh vực thép, tăng tỷ trọng các ngành công nghiệp sử dụng ít carbon hơn, cũng như kiểm soát giảm phát thải công nghiệp.

Cụ thể, trong kế hoạch 5 năm lần thứ 14, Trung Quốc dự kiến cắt giảm cường độ carbon 18% vào năm 2025 so với năm 2020. Trong số 18% cường độ carbon dự kiến cắt giảm, theo dự báo của CRU, 44% sẽ đến từ tỷ lệ than thấp hơn sản xuất điện và ngành thép đóng góp 25% thông qua việc thay thế than phế liệu và tỷ trọng giảm dần trong GDP của Trung Quốc đến từ ngành thép. Sự suy giảm còn lại về cường độ carbon sẽ đến từ việc chuyển đổi sang các ngành công nghiệp sử dụng ít carbon hơn và kiểm soát cường độ carbon.

Trung Quốc đã thiết lập các biện pháp, chẳng hạn như đặt mục tiêu cải thiện hiệu quả năng lượng cấp tỉnh và công nghiệp và kiểm soát năng lực của các ngành sử dụng nhiều năng lượng, để đảm bảo đạt được các mục tiêu quốc gia, nhưng các biện pháp này được thực hiện ở cấp tỉnh. Ví dụ, khi tình trạng thiếu điện xảy ra ở Vân Nam vào mùa hè này, chính các ngành sử dụng nhiều năng lượng và các ngành có hàm lượng carbon cao đã được nhắm mục tiêu để giảm nhu cầu năng lượng.

Việc xây dựng năng lực mới trong các ngành công nghiệp sử dụng nhiều carbon sẽ ít thuận lợi hơn ở cấp tỉnh vì năng lực mới như vậy sẽ gây khó khăn hơn cho chính quyền địa phương trong việc đạt được các mục tiêu 'kiểm soát kép' của họ.

Điều này cho thấy rằng phương pháp 'kiểm soát kép' có thể hiệu quả trong việc giúp Trung Quốc đạt được các mục tiêu về cường độ carbon vào năm 2030, ngay cả khi không có giá carbon nghiêm ngặt.

Giảm cường độ carbon sẽ giúp làm chậm sự gia tăng lượng khí thải, nhưng mức độ phát thải tổng thể cũng sẽ phụ thuộc vào quy mô và thành phần của nền kinh tế Trung Quốc trong năm 2030. Chúng tôi dự kiến lượng khí thải trong lĩnh vực than nhiệt và thép của Trung Quốc, hai ngành phát thải chính, sẽ đạt đỉnh vào năm 2024 khi kết quả của những nỗ lực quản lý cường độ carbon và năng lượng hiệu quả và nhu cầu ổn định để giảm bớt (Hình 3).

Hình 3. Sản lượng than nhiệt và thép của Trung Quốc sẽ đạt đỉnh trước 2024

Mục tiêu phát thải ròng Carbon 0% vào năm 2060 đầy thách thức hơn đòi hỏi giá carbon cao hơn

Mặc dù các mục tiêu năm 2030 không đặc biệt khó khăn với chu kỳ hiện tại, nhưng Trung Quốc đã đặt mục tiêu đầy thách thức là đạt được mức phát thải ròng 0% vào năm 2060, chỉ 30 năm sau năm cao điểm theo kế hoạch. Đây là khoảng thời gian ngắn hơn so với hầu hết các nước OECD.

Bảng 1. Trung Quốc vừa đặt một mục tiêu thách thức đó là đạt "đỉnh carbon" vào năm 2060

 Sau năm 2030, chúng tôi kỳ vọng chính phủ sẽ cần phải phụ thuộc ngày càng nhiều vào việc định giá các-bon để đạt được mức giảm phát thải các-bon cần thiết để đạt mức phát thải ròng 0% vào năm 2060. Điều này là do các giải pháp giảm thiểu phát thải các-bon nói chung là tốn kém và giá các-bon tăng là một công cụ mạnh mẽ để giúp khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào quá trình khử cacbon các giải pháp. 

Giá carbon có xu hướng cao hơn ở những quốc gia đã đạt mức phát thải carbon cao nhất so với những quốc gia chưa đạt mức cao nhất. Chúng cũng có xu hướng cao hơn ở các nước tiên tiến hơn với các ngành thứ cấp tương đối nhỏ hơn, chủ yếu bao gồm sản xuất nhưng cũng bao gồm các hoạt động kinh tế như xây dựng và khai thác mỏ.

Điều này phản ánh thực tế là các nước tiên tiến hơn thường có các ngành dịch vụ tương đối lớn hơn, ít sử dụng các-bon hơn.

Chúng tôi hy vọng Trung Quốc sẽ đi theo con đường này và sẽ chú trọng nhiều hơn đến việc định giá carbon sau khi nước này vượt qua mức đỉnh carbon vào cuối thập kỷ này và nền kinh tế ngày càng chuyển hướng sang dịch vụ. Trung Quốc đã thiết lập một kế hoạch giao dịch khí thải carbon quốc gia (ETS) vào năm 2021, kế hoạch này sẽ được phát triển hơn nữa cho mục đích này.

Giá carbon trên ETS quốc gia của Trung Quốc vẫn ở mức ~$8 /tấn CO2 trong năm đầu tiên hoạt động. Mức giá tương đối thấp này là do các khoản phụ cấp miễn phí hiện đang được phân bổ dồi dào cho ngành điện. Khi đất nước đã vượt qua mức phát thải cao nhất vào cuối những năm 2020, chúng tôi hy vọng thị trường carbon Trung Quốc sẽ được phát triển hơn nữa để đáp ứng nhiều hoạt động kinh tế hơn và cung cấp ít khoản trợ cấp miễn phí hơn.

Nếu chính phủ Trung Quốc muốn đạt được mục tiêu của mình và sử dụng giá carbon là công cụ chính, thì giá carbon của Trung Quốc sẽ cần tăng mạnh lên ~$100/tấn CO2 (số liệu thực tế năm 2022) vào năm 2050 (Hình 5) để duy trì mục tiêu năm 2060 . Đây là cái giá cần thiết để tăng chi phí của các công nghệ dựa trên hóa thạch truyền thống sao cho đủ các lựa chọn carbon thấp trở nên khả thi về mặt kinh tế để tiếp tục đạt được mức phát thải bằng 0% vào năm 2060.

Hình 4. Giá Carbon Trung Quốc sẽ tăng mạnh sau năm 2030

Chúng tôi dự đoán rằng giá carbon của Trung Quốc sẽ bằng khoảng một nửa giá carbon của EU vào năm 2050, trước hết là do chi phí giảm ô nhiễm ở Trung Quốc thấp hơn, nhưng cũng vì Trung Quốc dự định đạt mức phát thải ròng 0% vào năm 2060, muộn hơn 10 năm so với EU và hầu hết các nước OECD.

BÀI VIẾT ĐƯỢC LẤY BẢN QUYỀN TỪ CRU

VNSTEEL News