EU điều chỉnh Cơ chế CBAM: Bổ sung ngưỡng miễn trừ 50 tấn, đơn giản hóa thủ tục và tăng tính đồng bộ với EU ETS

CBAM được điều chỉnh trước khi chính thức áp dụng từ 01/01/2026

Nghị viện châu Âu và Hội đồng Liên minh châu Âu vừa thông qua Quy định (EU) 2025/2083, sửa đổi Quy định CBAM (EU) 2023/956 ban đầu, với mục tiêu đơn giản hóa, làm rõ và tăng tính khả thi của Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM).

Các điều chỉnh mới được xây dựng dựa trên kinh nghiệm trong giai đoạn chuyển tiếp từ tháng 10/2023 đến tháng 12/2025, đồng thời nhằm chuẩn bị cho giai đoạn thực thi đầy đủ từ ngày 01/01/2026. Nội dung sửa đổi tập trung vào ba nhóm chính: miễn trừ cho lô hàng nhỏ, điều chỉnh nghĩa vụ kê khai và đồng bộ hóa ranh giới phát thải với Hệ thống Mua bán khí thải của EU (EU ETS).

Áp dụng ngưỡng miễn trừ 50 tấn - giảm gánh nặng cho doanh nghiệp nhỏ

Điểm đáng chú ý nhất trong quy định mới là việc thiết lập ngưỡng miễn trừ 50 tấn/năm đối với tổng lượng hàng nhập khẩu thuộc Phụ lục I của CBAM, bao gồm sắt thép, nhôm, phân bón và xi măng.

Theo đó, các nhà nhập khẩu có tổng khối lượng dưới 50 tấn/năm sẽ được miễn nghĩa vụ kê khai, báo cáo và mua chứng chỉ CBAM. Cơ chế “de minimis exemption” này giúp giảm gánh nặng tuân thủ cho các nhà nhập khẩu nhỏ, đồng thời vẫn duy trì hơn 99% lượng phát thải được bao phủ trong khuôn khổ CBAM.

Tuy nhiên, điện năng và hydro không nằm trong phạm vi miễn trừ do đặc thù riêng về dòng thương mại và cường độ phát thải.

Siết chặt nghĩa vụ kê khai và xác minh phát thải

Các doanh nghiệp dự kiến vượt ngưỡng 50 tấn phải đăng ký làm “người khai báo CBAM được ủy quyền” (authorized declarant) trước khi vượt ngưỡng. Hồ sơ nộp trước ngày 31/3/2026 sẽ được phép tiếp tục nhập khẩu trong khi chờ phê duyệt.

Người khai báo được ủy quyền sẽ nộp bản kê khai đầu tiên vào ngày 30/9/2027, bao gồm khối lượng nhập khẩu năm 2026, phát thải liên quan và chi phí carbon đã nộp tại nước xuất khẩu, có xác minh độc lập.

Trường hợp không có dữ liệu phát thải đáng tin cậy từ quốc gia xuất khẩu, Ủy ban châu Âu sẽ áp dụng giá trị mặc định dựa trên 10 quốc gia có cường độ phát thải cao nhất, nhằm giảm nguy cơ “rò rỉ carbon”.

Từ năm 2027, Ủy ban có thể công bố giá carbon mặc định (EUR/tấn CO₂) cho các nước thứ ba dựa trên dữ liệu công khai và báo cáo chính thức.

Đồng bộ với EU ETS, siết chế tài và quy định về chứng chỉ CBAM

Về mặt kỹ thuật, quy định sửa đổi giúp đồng nhất ranh giới phát thải của CBAM với EU ETS, loại bỏ các phát thải từ công đoạn gia công hạ nguồn không thuộc phạm vi EU ETS.

Từ năm 2027, các quốc gia thành viên EU sẽ bắt đầu bán chứng chỉ CBAM cho lượng phát thải phát sinh từ hàng nhập khẩu năm 2026. Giá chứng chỉ CBAM sẽ bám sát mức giá trung bình của quyền phát thải (EUA) trong năm 2026.

Ngoài ra, nghĩa vụ nắm giữ chứng chỉ CBAM hằng quý được giảm từ 80% xuống 50% lượng phát thải ước tính, giúp doanh nghiệp linh hoạt hơn trong quản lý dòng tiền.

Doanh nghiệp vượt ngưỡng 50 tấn mà chưa được cấp phép sẽ bị xử phạt tài chính và việc nộp phạt sẽ chấm dứt nghĩa vụ CBAM cho năm đó. Mức phạt đối với người khai báo được ủy quyền không nộp đủ chứng chỉ sẽ tương đương với mức phạt vượt phát thải trong EU ETS, đảm bảo tính răn đe.

Ủy ban châu Âu và cơ quan hải quan các nước thành viên sẽ tăng cường giám sát luồng hàng nhập khẩu để ngăn hành vi lách luật, như chia nhỏ lô hàng hoặc chuyển hướng thương mại, đồng thời có thể điều chỉnh ngưỡng miễn trừ nếu lượng phát thải hoặc thương mại thay đổi đáng kể.

Th.S