ASEAN thành lập Hội đồng Thép nhằm tăng cường tiêu chuẩn xây dựng

Hội nghị lần thứ nhất của SEAISI (Viện Gang Thép Đông Nam Á) về chính sách ngành thép và Diễn đàn Thép Đông Nam Á 2025 đã được tổ chức tại Bộ Đầu tư, Thương mại và Công nghiệp Malaysia (MITI), KualaLumpur từ ngày 28/9 đến ngày 2/10/2025, sự kiện quy tụ đại diện từ Malaysia, Việt Nam, Thái Lan, Philippines và Myanmar. Một số nội dung được thảo luận trong sự kiện như về quản lý công suất sản xuất, giảm phát thải carbon, chống cạnh tranh thương mại không công bằng, cũng như trao đổi công nghệ và phát triển nguồn nhân lực. 

Tại sự kiện, các nhà hoạch định chính sách của ASEAN bày tỏ lo ngại về sự cần thiết phải củng cố các tiêu chuẩn đối với thép sử dụng trong xây dựng các tòa nhà cao tầng trong khu vực. Theo ông Liu Chin Tong - Thứ trưởng Bộ Đầu tư, Thương mại và Công nghiệp Malaysia, đại diện các quốc gia thành viên đã nhất trí khuyến nghị các chính phủ xem xét việc thành lập Hội đồng Thép ASEAN (ASEAN Steel Council). Sáng kiến này nhằm nâng cao kiểm soát chất lượng thép và tăng khả năng chống rủi ro động đất.

Cơ cấu của Hội đồng Thép ASEAN sẽ tập hợp các lãnh đạo phụ trách ngành thép của các quốc gia trong khu vực để đối thoại một cách hệ thống hơn. Sáng kiến này xuất phát các trận động đất gần đây ở Thái Lan và Myanmar, cũng như nguy cơ địa chấn ngày càng tăng trong khu vực. 

Theo ông Liu, hiện nay các Hiệp hội ngành thép ở Đông Nam Á đã hợp tác trong khuôn khổ SEAISI, nhưng Chính phủ các nước lại hiếm khi thảo luận trực tiếp với nhau về các vấn đề của ngành thép. Thông thường, các cuộc đàm phán khu vực chủ yếu tập trung vào thương mại, trong khi phát triển công nghiệp được coi là vấn đề nội bộ của từng quốc gia — điều này dẫn đến cạnh tranh thu hút đầu tư nước ngoài giữa các nước láng giềng trong khu vực ASEAN.

ASEAN xây dựng cơ sở dữ liệu về công suất và mức độ sử dụng của ngành thép trong khu vực

Cũng tại Hội nghị, ông Tengku Zafrul Aziz - Bộ trưởng Bộ Đầu tư, Thương mại và Công nghiệp Malaysia, đề xuất ASEAN cần xây dựng cơ sở dữ liệu về công suất và mức độ sử dụng của ngành thép trong khu vực, nhằm hỗ trợ giải quyết các vấn đề như dư thừa công suất, bán phá giá và trung chuyển thép trong khu vực. 

Ngành thép Malaysia hiện đang đối diện với sự mất cân đối nghiêm trọng giữa cung và cầu nội địa khi công suất sản xuất dự kiến đạt 40,8 triệu tấn vào năm 2030, trong khi nhu cầu trong nước chỉ khoảng 14,7 triệu tấn. Sự mất cân đối này cho thấy tình trạng dư thừa công suất, tài sản không được khai thác hiệu quả, lợi nhuận đầu tư thấp, và điều kiện thị trường làm suy yếu năng lực cạnh tranh cũng như khả năng chống chịu của ngành thép Malaysia.

Malaysia đã lên kế hoạch cải cách ngành thép và áp dụng thuế carbon nhằm hướng tới mục tiêu “xanh hoàn toàn” vào năm 2050. Trong đó lộ trình mười năm 2025-2035 cho ngành thép Malaysia vừa được công bố, bao gồm các biện pháp như:

• Thiết lập hướng dẫn cấp phép rõ ràng cho các nhà sản xuất;
• Áp dụng hệ thống định giá carbon;
• Mở rộng nguồn tài chính hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang sản xuất “xanh” có giá trị gia tăng cao.

Theo lộ trình chuyển đổi xanh cho ngành thép Malaysia, Chính phủ quốc gia này dự kiến áp dụng thuế carbon từ năm 2026 để thúc đẩy giảm phát thải trong ngành thép. Nguồn thu sẽ được đưa vào Quỹ Cạnh tranh Carbon (Carbon Competitiveness Fund), dùng để tài trợ cho việc áp dụng công nghệ phát thải thấp, mở rộng thị trường và tăng khả năng cạnh tranh xuất khẩu.

Từ năm 2027, Malaysia sẽ triển khai thêm các cơ chế định giá carbon như hệ thống giao dịch phát thải (ETS) và cơ chế hạn ngạch – trao đổi. Các doanh nghiệp thép sẽ phải công bố dữ liệu phát thải và tuân thủ tiêu chuẩn “thép xanh” quốc tế.

Bộ Đầu tư, Thương mại và Công nghiệp Malaysia cũng dự định khởi động sáng kiến ưu tiên mua thép nội địa có phát thải thấp, thông qua việc điều chỉnh quy định mua sắm công và khuyến khích doanh nghiệp tư nhân sử dụng vật liệu xanh.

Theo Hiệp hội Thép Thế giới, năm 2024 Malaysia là nhà sản xuất thép lớn thứ 21 thế giới với sản lượng thép thô đạt 8,8 triệu tấn, tăng trưởng 16,9% so với năm 2023. Quốc gia sản xuất thép lớn nhất khu vực Đông Nam Á là Việt Nam với sản lượng thép thô năm 2024 là 22,1 triệu tấn, tăng trưởng 14,9% so với năm 2023, và Việt Nam đứng thứ 11 trong bản đồ các quốc gia sản xuất thép lớn nhất thế giới. 

Trần Hương