BIR cảnh báo về tiêu chuẩn thép xanh sử dụng thang trượt

Trong văn bản này, hiệp hội ngành cảnh báo về việc xác định thép xanh theo phương pháp “thang trượt”, theo đó mức tín dụng phát thải carbon giảm dần khi tỷ lệ thép thứ cấp (tức thép tái chế từ phế liệu) trong sản phẩm tăng lên.

Phương pháp luận này - được các tổ chức xây dựng tiêu chuẩn giảm phát thải trong ngành thép như ResponsibleSteel và LESS (Low Emissions Steel Standard) ưa chuộng - được xây dựng dựa trên nguyên tắc “thực tế và khả thi”, nhằm phản ánh những hạn chế về nguồn cung phế liệu trong việc đáp ứng nhu cầu về thép và thép xanh đến năm 2050 - là thời hạn đặt ra cho mục tiêu trung hòa carbon toàn cầu.

Ngược lại, BIR ủng hộ phương pháp tiếp cận dựa trên phát thải tuyệt đối, như trong tiêu chuẩn Steel Climate Standard của Hội đồng Khí hậu Thép Toàn cầu (GSCC), cho rằng tiêu chuẩn này “áp dụng cho tất cả nhà sản xuất thép một cách bình đẳng, tập trung vào cường độ phát thải thực tế theo thời gian thay vì phương pháp sản xuất.” Tuy nhiên, thực tế thì GSCC cũng phân biệt giữa thép dẹt và thép dài, áp dụng các ngưỡng phát thải khác nhau cho từng loại sản phẩm.

Các bên ủng hộ tiêu chuẩn theo thang trượt lập luận rằng giới hạn về phế liệu hiện nay sẽ dẫn đến việc tái phân bổ phát thải carbon ẩn giữa các dòng sản phẩm, thay vì giảm thực phát thải trong các lò cao - vốn là công nghệ sản xuất phát thải nhiều nhất nhưng khó có giải pháp kinh tế khả thi để thay đổi.

Hiện tại, Ủy ban châu Âu đang xây dựng các nhãn thép phát thải thấp theo Đạo luật Tăng tốc Khử carbon Công nghiệp (Industrial Decarbonisation Accelerator Act), một phần của Kế hoạch Hành động Thép và Kim loại châu Âu (ESMAP), dự kiến công bố cuối năm nay. Theo nguồn tin từ McCloskey, tiêu chuẩn LESS đang là ứng viên hàng đầu trong quá trình tham vấn giữa nhà hoạch định chính sách và các bên tham gia thị trường thép châu Âu.

Theo ESMAP, chính quyền EU công nhận rằng chuyển đổi ngành công nghiệp thép là không khả thi nếu không tạo ra nhu cầu thực sự đối với thép xanh, để từ đó có nguồn lực cho đầu tư vào đổi mới công nghệ giảm phát thải. Mục tiêu là tạo thị trường đầu tàu cho thép xanh thông qua định nghĩa chính thức và đưa vào các chương trình mua sắm công, vốn chiếm khoảng 15% tổng nhu cầu thép tại châu Âu.

BIR thừa nhận rằng phế liệu là hữu hạn, nhưng lập luận rằng cũng như quặng sắt, phế liệu không phải là khan hiếm, và vì vậy không có lý do để đối xử đặc biệt với các nhà sản xuất theo công nghệ lò cao (BF) thay vì lò hồ quang điện (EAF), vốn chiếm ưu thế trong việc tiêu thụ phế liệu.

Tổ chức này dẫn cùng các nghiên cứu như những tiêu chuẩn mà họ phản đối, trích dẫn rằng đến năm 2050 có thể đạt tỷ lệ 45% thép tái chế trong tổng lượng sản xuất toàn cầu, nhằm phản bác cái gọi là “narrative thiếu hụt”. Tuy nhiên, BIR không nêu rõ giải pháp để giảm phát thải cho 55% còn lại, hoặc đề cập rằng năm 2050 là hạn chót đạt trung hòa carbon chứ không phải điểm khởi đầu.

Lập luận của BIR dễ hiểu nếu xét đến mục tiêu đảm bảo các nhà sản xuất theo công nghệ EAF không bị loại khỏi thị trường thép xanh mới nổi. Tuy nhiên, chiến lược của Ủy ban châu Âu lại hướng đến việc khuyến khích giảm phát thải từ các ngành công nghiệp hiện hữu và BIR vẫn chưa đưa ra giải pháp thay thế phù hợp cho mục tiêu này.

Thực tế, các tuyến đường khử carbon độc lập với phế liệu - tiêu biểu là sử dụng công nghệ sắt hoàn nguyên trực tiếp (DRI) thay cho lò cao truyền thống - hiện cũng đang được các nhà sản xuất EAF nghiên cứu và triển khai, nhằm đa dạng hóa nguồn nguyên liệu đầu vào, hỗ trợ thị trường DRI và đóng góp vào quá trình chuyển đổi toàn ngành.

BIR kết luận rằng mô hình thang trượt “đi ngược lại nguyên tắc cốt lõi rằng tiêu chuẩn xanh phải thưởng cho việc giảm phát thải thực tế”. Tuy nhiên, nếu các nhà máy tích hợp hiện hữu tại châu Âu thực sự muốn cắt giảm phát thải, thì họ chắc chắn cần có sự hỗ trợ từ phía cầu thị trường, điều mà cách tiếp cận thang trượt đang giúp tạo ra - trước khi bước vào năm 2050.

    Phụ lục: Các tiêu chuẩn thép xanh và ngưỡng phát thải (năm 2025)

Th.S